Esdorp in de gemeente Coevorden (tot 1998 Oosterhesselen) ten zuidwesten van Oosterhesselen, ten zuiden van Gees, ten oosten van Hoogeveen en Hollandscheveld, ten noordwesten van Coevorden en ten westen van Dalen. Ten noorden ervan ligt de Zwindersche Esch, ten zuidwesten het uitgestrekte Zwindersche Veld met daarin de nieuwe nederzetting Nieuw-Zwinderen aan het Kanaal Coevorden-Zwinderen en ten zuiden van Geesbrug, doorsneden door het Zwindersche Kanaal. Zwinderen zelf is gelegen aan de Verlengde Hoogeveensche Vaart met Johannes Postbrug, Zwinderschebrug en Driftbrug.
Bronnen vermelden: in Suinre (1217), de Swinre (1276), Swijnre (1295), Zwynderen (1527), Swinder (1811-13). De plaatsnaam is samengesteld uit : a) swin, zwin = waterloop, geul, kreek (afgeleid van swinan = verdwijnen, verzwinden) en horne (= hoek) of b) swin en heri, hara = met bos begroeide hoogte. De betekenis kan dan zijn: a) hoek aan de natuurlijke waterloop of b) zandige, begroeide hoogte aan de waterloop, in dit geval het Loodiep.
In Zwinderen lagen in de Middeleeuwen enkele geestelijke goederen. In 1615 werd namelijk de leenrechtigheid, die het klooster Dikninge had op het erf Oldenhuis, voor 120 gulden afgekocht door een familie, die zich Oldenhuis is gaan noemen.
In de 17e eeuw telde Zwinderen vier boerderijen (volle erven) en een scheperij. In 1794 waren er vijftien boerderijen: zes volle bedrijven, twee halve en zeven keuterijen, een gevolg van de intensivering van de landbouw, alom in Drenthe. Bij de invoering van het kadaster in 1832 bezat Zwinderen nog steeds 15 huizen. Het Oldenhuis en de boerderij ernaast behoorden destijds toe aan Geert Mensingh uit Zweeloo. Later stond op deze plaats de uitspanning Mensingh, die vóór WO II in Drenthe grote bekendheid genoot. In 1943 brandden het pand en de omliggende woningen af.
In 1880 groeide het dorp verder uit tot 28 woningen, waarvan vijftien aan de Verlengde Hoogeveensche Vaart. De oorspronkelijke structuur van het dorp is nog goed herkenbaar, o.a. door de brink met drie bomenrijen (de binnenste twee uit eiken, de buitenste uit beuken). Op de brink ligt de kei ter herinnering aan 775 jaar Zwinderen (1217-1982). Langs de brink staan thans naast de boerderijen met de zgn. huisweiden (voor het jongvee en zieke en drachtige koeien) een smederij annex warenhuis en burgerwoningen.
Bij de oude hoeven (18e en 19e eeuw) zit de groene baander in witte omlijsting in de achtergevel. Opvallende boerderijen zijn een hallenhuistype uit 1862, vroeger tevens café hoeve 't Muldert uit 1864 in neoclassicistische stijl met porte brisée en een boerderij uit 1910 met Jugendstil-elementen. De nieuwbouw ligt in de zuidoosthoek van het dorp, apart van de oude kern rond de brink, voorts nieuwe woningen langs de vaart en de Toldijk, waaraan ook het lokale zwembad ligt. De oorspronkelijke indeling in essen, veld en groengronden is bij Zwinderen moeilijk terug te vinden. Dit komt door de aanleg van de Verlengde Hoogeveensche Vaart in 1851, een ingrijpende ruilverkaveling in de jaren 1970 en door de aanleg en verdubbeling van de N37, nu A37 (Hoogeveen-Meppen, Dld.). [Schaafsma]