Organisatie

NSB

Organisatie type: Politieke partij

Datum:

reageer

Uw reactie

Wij zijn altijd opzoek naar reacties om de kennisbank van Drenthe uit te breiden. Wanneer u een correctie wilt doorgeven of een lemma wilt aanleveren voor de Drentse encyclopedie dan kunt u onderstaand formulier gebruiken. Ontroerende anekdotes bij een lemma of anderszins bijzondere verhalen worden niet als zodanig opgenomen in de encyclopedie. Deze reacties zullen derhalve niet in behandeling worden genomen.

M.A.W. Gerding

Voluit: Nationaal Socialistische Beweging

Politieke partij, opgericht in 1931. Deed in 1935 voor het eerst mee aan de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Landelijk behaalde de NSB toen 7,94 % van het aantal stemmen. Na Limburg (11,69) was het percentage in Drenthe (11,19) het hoogst.

De Tweede Kamerverkiezingen van 1937 lieten een sterke daling zien en de statenverkiezingen van 1939 nogmaals. De stemmenaanhang was landelijk toen tot 3,89 % gedaald. In Drenthe echter wist men zich veel beter te handhaven dan elders met 8,64 en 8,24 %. Limburg kwam nu op de tweede plaats met 5,32 en 5,29 %.

Binnen Drenthe waren de verschillen in aanhang groot. In Vries, Rolde in Anloo scoorde de NSB in 1935 27, 28 en 38%, in Hoogeveen (1%), Vledder (3%) en Meppel (3%) trok men nauwelijks stemmen. De relatief hoge aanhang voor de NSB is wel in verband gebracht met de in Drenthe succesvolle boerenbeweging Landbouw en Maatschappij, die in haar gedachtegoed niet veel afweek van de ideeën van de NSB. Voormannen van Landbouw en Maatschappij stonden hoog op de verkiezingslijsten van de NSB, zoals bijvoorbeeld G. Dieters uit Annerveen.

De NSB had in Drenthe niet veel leden, in 1939 zo'n 800, terwijl er in 1935 bijna 11.000 Drenten op de partij hadden gestemd. Na mei 1940 steeg het ledental aanvankelijk sterk, terwijl hun krant Volk en Vaderland een maximumoplage van 200.000 bereikte. Na 1942 ging het bergafwaarts en eind 1944 viel de partij uit elkaar. In Drenthe bedroeg het ledental op zijn hoogtepunt 2800 in 1943. Ook de militaire afdeling van de NSB, de WA (Weerafdeling), liet zich op straat zien.

In de loop van de oorlog werd de greep van de NSB op het bestuur steeds groter. Na de april-mei staking van 1943 werd Commissaris (nu van het 'rijk') De Vos van Steenwijk afgezet en opgevolgd door J.L. Bouma, die sinds 1927 burgemeester was van Emmen, aanvankelijk van de ARP, maar na de Duitse bezetting overgelopen naar de NSB. Tegen het einde van de oorlog telden 27 van de 34 gemeenten een NSB-burgemeester. Zie ook: Collaboratie. [M.A.W. Gerding]