Zand onder droge arctische omstandigheden verstoven uit beekdalen en onbegroeide oppervlakken. Het dekzand is in het Weichselien over grote oppervlakken verstoven en bedekt grote delen van het Drents plateau.

Onderscheiden worden ouder en jonger dekzand. Het oudere dekzand dateert van voor de Böllingtijd (een relatief warme periode met meer vegetatie aan het begin van het Weichselien) en vertoont een duidelijke gelaagdheid waarbij leemrijker laagjes worden afgewisseld met leemarmere. De leemlaagjes vertonen een korrelgrootteverdeling die overeenkomt met löss. De afwisseling van leemrijke laagjes met goed gesorteerde zandlaagjes wordt toegeschreven aan de invloed van sneeuw. Een gedeelte van het fijne zand, afkomstig uit de Formatie van Peelo, met veel glimmers, kan met sneeuwvlokken zijn verplaatst. Sneeuw beschermde voorts de gesedimenteerde deeltjes tegen winderosie. Van het oorspronkelijke reliëf van het lemige oude dekzand is weinig bekend. Het oude dekzand wordt het meest aangetroffen in de ondergrond van hoge dekzand-ruggen.

Het jongere dekzand komt het meeste voor en vertoont veel minder of helemaal geen gelaagdheid. Het wordt verondersteld meerdere keren te zijn verplaatst. De herkomst van het zand is lang in het drooggevallen bekken van de Noordzee gezocht. Uit mineraalonderzoek blijkt echter dat zowel het oudere als het jongere dekzand van lokale oorsprong zijn. Over het algemeen is de laag dekzand dunner dan 2 m. In verspreid voorkomende ruggen en in opgevulde laagtes is zij dikker. Het dekzand vormt de basis van het dekzandlandschap.