Begrip

Drentse Woordenboeken

reageer

Uw reactie

Wij zijn altijd opzoek naar reacties om de kennisbank van Drenthe uit te breiden. Wanneer u een correctie wilt doorgeven of een lemma wilt aanleveren voor de Drentse encyclopedie dan kunt u onderstaand formulier gebruiken. Ontroerende anekdotes bij een lemma of anderszins bijzondere verhalen worden niet als zodanig opgenomen in de encyclopedie. Deze reacties zullen derhalve niet in behandeling worden genomen.

Kocks

Het begin van het Drentse woordenboekwerk ligt in de 19e eeuw. De oudste gegevens stammen uit de tijd, dat men voor Drenthe opzettelijk woordmateriaal ging verzamelen om tot een woordenboek te komen.

In de Drentsche Volksalmanakken uit de jaren 1839-1840 verschenen woordenlijsten, verzameld door de schoolopzieners C. Pothoff voor Zuidoost-Drenthe, G. Benthem Reddingius voor Midden-Drenthe en P. Hofstede Crull voor Zuidwest-Drenthe. In de Drentsche Volksalmanak van 1844 publiceerde A.L. Lesturgeon een 'Proeve van een woordenboekjen van den Drentschen Tongval'. In de jaren 1844-1845 verscheen in het Archief voor Nederlandsche Taalkunde van de hand van J. Pan de bijdrage 'Verzameling van Drenthsche woorden en spreekwijzen', in 1848 als apart boekwerkje uitgegeven. In de genoemde werken valt de sterk Nederlandse schrijfwijze op, die voor die tijd overigens normaal is. Qua inhoud zou men soms eerder kunnen spreken van een curiositeitenverzameling. Uit de 19e eeuw dateert ook nog het manuscript van de Groninger onderwijzer H.Molema, 'Proeve van een woordenboek der Drentsche Volkstaal in de 19e eeuw'. De inhoud bestaat voor ongeveer 75% uit een compilatie van de woordenlijsten uit de Volksalmanakken en de Drentse teksten in Van de Schelde tot de Weichsel. Als Groninger verwijst Molema ook graag naar Groninger equivalenten.

In 1906 kwam J. Bergsma met een Woordenboek, bevattende Drentsche woorden en spreekwijzen. Het woordenboekje van Bergsma geeft van de woorden zowel de klankvorm als de verspreiding, voorzover die hem door zijn zegslieden waren opgegeven. Bergsma liet 'de nederlandsche woorden en uitdrukkingen, die in Drente gebruikelijk zijn' weg, omdat het geheel dan te omvangrijk en te duur zou worden, een andere motivering dus dan die van de 19e-eeuwers, die hetzelfde deden uit principiële overwegingen: zij wilden alleen het 'echte' Drents.

Het onuitgegeven woordenboekmateriaal van J. Naarding dat op het Nedersaksisch Instituut in Groningen aanwezig is, bevat wederom alle gegevens van zijn voorgangers. Hij heeft zijn materiaal maar in heel beperkte mate aangevuld met eigen onderzoeksgegevens.

In 1979 verscheen het Drents Woordenboek van Henk Hadderingh en Bart Veenstra. Dit woordenboek is in hoofdzaak gebaseerd op bestaande literatuur, en daarbij vooral op de werken van H. Tiesing. Het heeft een sterk idiomatisch en encyclopedisch karakter.

In 1987 kwam van J. Kuik een Klein Drents Woordenboek met grammatica uit, een boekje van 91 pagina's. De woordenlijst is vooral een idioticon van met name het Midden-Drents. Het bevat een lijst Drents-Nederlands en een register Nederlands-Drents.

In 1992 zag het Zakwoordenboek van J. Tissing het licht. Het is eigenlijk een vertaling van het Groninger zakwoordenboek van S. Reker, in drie verschillende plaatselijke Drentse dialecten.

In 1996 verscheen van de hand van Reinder Smit het Woordenboek van het Drents van Dwingelo.

Ten slotte kwam het grote tweedelige Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD) van G.H. Kocks tot stand. Het WDD werd aan en in opdracht van het Nedersaksisch Instituut van de RUG gemaakt. In het woordenboek zijn in de periode 1969-1995 alle voorgaande woordenboeken verwerkt. Deze werden aangevuld met gegevens uit de nalatenschap van Jan Naarding en uit de bestaande literatuur. De hoofdmoot vormden de resultaten van een mondelinge enquête in Sleen en een schriftelijke onder meer dan zeshonderd Drenten in ongeveer honderd verschillende, geografisch over de provincie verspreid liggende dorpen. Daardoor werd het WDD een duidelijk geografisch woordenboek. Het eerste deel A-L verscheen in 1996, het tweede M-Z in 1997. Een in 2000 uitgekomen register Nederlands-Drents maakt het woordenboek ook voor buitenstaanders toegankelijk. [Kocks]

Literatuur

  • Lit.: Inleiding op het WDD blz. XI - XXIV
  • Nijkeuter, Drentse literatuur.