Organisatie

Koninklijke Van Gorcum BV

Organisatie type: Uitgever

Datum:

reageer

Uw reactie

Wij zijn altijd opzoek naar reacties om de kennisbank van Drenthe uit te breiden. Wanneer u een correctie wilt doorgeven of een lemma wilt aanleveren voor de Drentse encyclopedie dan kunt u onderstaand formulier gebruiken. Ontroerende anekdotes bij een lemma of anderszins bijzondere verhalen worden niet als zodanig opgenomen in de encyclopedie. Deze reacties zullen derhalve niet in behandeling worden genomen.

Doornbos & Nijkeuter
Bron: Drents Archief

Uitgeverij en grafisch bedrijf.

In 1816 werd de uit Sneek afkomstige Claas van Gorcum (1771-1843) door de gouverneur van Drenthe aangesteld als 'Provinciale Drukker'; hij vestigde zich in Assen. Evenals zijn voorgangers in Drenthe was Van Gorcum niet alleen boekdrukker, maar ook boekverkoper. Ook op een andere wijze deed Van Gorcum aan leesbevordering: reeds voor 1823 stichtte hij in Assen de eerste publieke leesbibliotheek. In 1839 volgde de samenstelling van een Lees-Cirkel, een soort van leesportefeuille. Op 1 april 1823 verscheen het eerste nummer van het Nieuws- en Advertentieblad voor de Provincie Drenthe (NAPD) bij Van Gorcum. Het blad werd in 1826 omgedoopt tot Drentsche Courant en deze heette vanaf 4 juli 1851 Provinciale Drentsche en Asser Courant (PDAC).

Claas van Gorcum werd in 1840 opgevolgd door zijn zoon Hendrik Petrus Agema en zijn schoonzoon Andries Hilles Braaksma. Zij zetten het bedrijf voort onder de naam H.P. Agema van Gorcum & Comp.; na het overlijden van Braaksma (1863) zou de vennootschap ontbonden worden. In 1852 deed de firma de PDAC van de hand; de nieuwe eigenaar werd J.A. Willinge Gratama (1819-1886). In 1871 trok H.P.A. van Gorcum zich terug uit het bedrijf; hij werd opgevolgd door zijn zoons Claas en Willem van Gorcum. In 1889 nam Claas zijn zoon Hendrik Petrus als compagnon in het bedrijf op. Ook werd later een niet-familielid, G.A. Hak, in het bedrijf betrokken. Beiden kondigden op 27 april 1905 aan, dat zij een vennootschap onder firma Van Gorcum & Comp. hadden opgericht.

In 1924 werd besloten het bedrijf om te zetten in een N.V. Een jaar later kwam H.J. Prakke, toentertijd procuratiehouder bij J.B. Wolters in Groningen, als adjunct-directeur in dienst van het bedrijf. Vrij spoedig werd hij mededirecteur van de N.V.

In 1945 en enige jaren daarna werden kunstenaars (onder wie schrijvers), journalisten en uitgevers beoordeeld op hun houding tijdens de bezetting: de zogenoemde zuivering. Ook Van Gorcum & Comp. had zich te verantwoorden voor haar commerciële en ideële activiteiten in de voorafgaande vijf jaren. Het bedrijf en zijn directeuren kwamen er niet helemaal zonder kleerscheuren vanaf. Er kwam een brief ter tafel, waarin H.J. Prakke en G.A. Hak de pas benoemde NSB-burgemeester van Hoogeveen, J.M. Veldhuis, feliciteerden met zijn benoeming. De CdK deelde op 3 mei 1945 aan de Militaire Commissaris in Drenthe mee, dat het provinciebestuur wegens deze compromitterende brief geen orders meer bij Van Gorcum zou plaatsen. Hij vond het dan ook ongepast dat Van Gorcum drukwerk mocht leveren aan het geallieerde opperbevel. De directeuren reageerden met een verweerschrift, waarvan kopieën door de CdK aan alle burgemeesters in Drenthe werden gezonden. Daarin stond: het bedrijf had tijdens de bezetting wel moeten schipperen, de felicitatiebrief had men niet moeten schrijven en voorts had Van Gorcum veel illegaal werk ondersteund met drukwerk, stempels, formulieren, berichtgeving enz. De zuivering leverde daarna geen problemen meer op.

Prakke maakte na de oorlog van het bedrijf een internationaal gerespecteerde wetenschappelijke uitgeverij. Ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan in 1950 kreeg zij het predikaat 'Koninklijk'. Met ingang van 1959 verliet Hak het bedrijf, Prakkes zoon Gerard was inmiddels bedrijfsleider geworden; in 1970 trad Prakke sr. af als directeur.

In het midden van de jaren '60 had de verhuizing van de Brink in het centrum van Assen naar het Industrieterrein plaats. Van Gorcum steunde op dat moment op drie pijlers: het grafisch bedrijf, de uitgeverij en de leermiddelenhandel. Om de grafische poot (en daarmee het bedrijf zelf) te redden, werden in 1972 de aandelen aan het Engelse Thomson Publications Ltd. in Londen verkocht. In 1976 werd Van Gorcum van de Engelsen teruggekocht. In 1978 werd het bedrijf overgenomen door de veel kleinere Asser drukkerij Vlieghuis. Midden jaren '80 moest Van Gorcum de leermiddelenhandel afstoten.

Met alleen de full-service drukkerij en uitgeverij veroverde het bedrijf zich een stabiele positie. Wat uitgaven betreft specialiseerde de onderneming zich de laatste jaren steeds meer op vijf terreinen: onderwijskunde, sociale wetenschappen, alfawetenschappen, medische wetenschappen, en management. Ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan kreeg Van Gorcum het predikaat 'Koninklijk', dat het bedrijf in 1950 had gekregen maar met de Engelse overname verloor, terug. Louwe Dijkema volgde in 1997 Gerrit Vlieghuis op. [Doornbos & Nijkeuter]

Literatuur

  • Lit.: Jaap Hagedoorn, Overdracht van meer dan letters.... Van Gorcum 1800-2000 (Assen 2000)
  • Nijkeuter, Drentse literatuur.

Websites